Chrześcijaństwo jako judaistyczna sekta... (66)

Choć odpowiedź na pytanie czym jest chrześcijaństwo wydaje się prosta, to… nie jest. Zresztą wystarczy przejrzeć kilka definicji z sieci, żeby zobaczyć, że pisane są one językiem dość archaicznym. A to oznacza, że to są kolejne przedruki przedruków i ich autorzy nie zadali sobie trudu, żeby się nad treścią zastanowić. Takie klepanie pacierzy w pewnym sensie…

Zacznijmy jednak od judaizmu i historii.

Otóż judaizm nie jest monolitem. Składa się z różnych sekt (słowo sekta nie ma tu konotacji negatywnej, to neutralny zwrot oznaczający związek wyznaniowy w ramach jakiejś tradycji różniący się od innych sekt.)

Dwa tysiące lat temu w judaizmie były cztery główne sekty. Powszechnie znamy dwie prawda? Byli faryzeusza, saduceusze. Faryzeuszy znamy z tego, że było fałszywi i nienawistni (w stosunku do Jezusa i wczesnych chrześcijan – to nieprawda nawiasem mówiąc), a saduceusze kojarzą nam się ze Świątynią. Ale byli jeszcze Esseńczycy i Sykariusze. Judasz był sykariuszem, a nie nazywał się „Iskariota”…

Faryzeusze
Żydzi mieli (dalej mają, ale koncentrujemy się teraz na początku naszej ery) Pismo, czyli Torę, czyli Prawo. Czyli Pięć ksiąg przypisywanych Mojżeszowi. Tam jest prawo na wszystko. Co robić, czego nie, jak z kim, kiedy – wszystko. Całę życie, całe istnienie społeczności żydowskiej toczyło się według nakazów Boga zapisanych w Torze. Nie da się w krótkim artykule opisać jak ważna jest Tora dla żydów i dla Żydów (wyznanie/narodowość).

Ale co zrobić, kiedy Tora o czymś nie wspomina, skoro wspomina o wszystkim? Tym właśnie zajmowali się faryzeusze (dziś rabini). Interpretowali Torę. Tora mówi na przykład, że nie wolno pracować w szabat bo to dzień dla Boga. Ale nie mówi o – dajmy na to – drzwiach na fotokomórkę. Czy zatem przejście przez takie drzwi jest dozwolone w szabat? 

Aby odpowiedzieć na tego typu pytanie rabini mają wiele różnych narzędzi wydobywania tego typu  prawa z Tory. I nie jest tak, że raz udzielona odpowiedź jest obowiązująca dla wszystkich i na zawsze. Każdy rabin może przeprowadzić własny dowód i udzielić innej odpowiedzi niż pozostali. Oczywiście im sławniejszy, bardziej święty nauczyciel (to znaczy słowo rabin) tym jego interpretacja jest ważniejsza.

Przykład z drzwiami na fotokomórkę to autentyczny dylemat współczesnych pobożnych żydów. Ale jest tego mnóstwo. Co zrobić na przykład kiedy w okolicy nie ma mykwy, a przed modlitwą trzeba się oczyścić. Mykwa (rytualna łaźnia) musi spełniać masę różnych wymagań, żeby była koszerna (czyli zgodna z prawem mojżeszowym). Między innymi musi być napełniana naturalnym źródłem, być w określonej odległości od bożnicy (synagogi, choć to słowo oznacza wspólnotę wiernych, nie bydunek) itd. Ale słowo kawa w języku hebrajskim jest podobne do słowa mykwa, skoro więc nie ma mykwy, można wypić kawę przed modłami bo to prawie to samo.

Generalnie faryzeusze to uczeni (w piśmie), intelektualiści znający świetnie Prawo (Torę) i potrafiący ją interpretować. Święty Paweł Apostoł twierdził, że był faryzeuszem zanim się nawrócił. To mocno wątpliwe, ale o tym kiedy indziej.

Saduceusze
Saduceusze do Izraelicka arystokracja, duża część Sanhedrynu (rady starszych), arcykapłani itd. wywodzili się z Saduceuszy. Nie zachowały się żadne pisma saduceuszy, ale wiadomo, że byli związani ze Świątynią. Tak bardzo, że gdy Rzymianie ją podpalili w roku 70 wbiegali do środka by zginąć w płomieniach raczej niż żyć bez niej. Tak też zakończyło się to ostatnie powstanie żydowskie – zbiorowym samobójstwem w twierdzy Masada. Saduceusze właściwie wyginęli w I wieku kompletnie.

Esseńczycy
Ta sekta była najbardziej rygorystyczna, miała najściślejsze zasady. Esseńczy wiedli życie w odosobnionych wspólnotach, żeby nie łączyć się z tymi, którzy mogli być (rytualnie) nieczyści. Ruiny takiej osady (i niemożliwy do przeceniania skarb w postaci biblioteki) odnaleziono w Qumran ok 40km na wschód od Jerozolimy, blisko Morza Martwego. To niemal na pewno esseńczykami byli dwaj opisywani już przeze mnie bracia…

„Inni”
Józef Flawiusz nie nazywa po imieniu czwartej sekty. Określa ją mianem „Czwartej filozofii”. Ale chodzi o Zalotów z ich skrajnie radyklaną frakcją - sykariuszami. Uważali oni, że skoro Bóg dał Izraelitom ziemię, to ci mają do niej prawo i będą o nią walczyć. Ale ponieważ Rzym jest za silny stosowali metody, które dziś nazwalibyśmy terrorystycznymi. Mordowali przeciwników w skrytobójczych atakach. Nazwa sykariusz pochodzi od łacińskiego słowa na krótki sztylet – sica. Sykariuszem mógł być też Barabasz… Oczekiwany mesjasz miał być przede wszystkim królem w ziemskim tego słowa znaczeniu. Królem i dowódcą wojskowym.

No dobra, ale co to ma wspólnego z chrześcijaństwem?

Saduceusze wyginęli. Zeloci (i sykariusze) prawdopodobnie też, choć z pewnością nie wszyscy. O zelotach słychać było też i później. Faryzeusze przetrwali i jako rabini dali początek wielu różnych innym „filozofiom”. Ale esseńczycy nagle zniknęli z historii.

Według tradycji prawosławnej esseńczycy wcale nie zniknęli. Po prostu zaczęli być znani jako chrześcijanie. Tak więc Przymierze z Bogiem (piąte już czy szóste) trwa. A współczesny judaizm nie tyle jest kontynuacją starożytnego, co od niego pochodzi. Bo kontynuacją (wg prawosławia) jest chrześcijaństwo.