Kto zdecydował o czym jest Biblia? Tekst masorecki. (518)

W alfabecie hebrajskim nie ma samogłosek. Słowa zapisuje się samymi spółgłoskami, a samogłoski dodaje się w mowie tam gdzie powinny być… Przecież słowa się zna, to się dodaje. Ale co jeśli słów się nie zna? Co jeśli słowa mają taki sam wygląd, ale powinny być uzupełnione innymi samogłoskami, a z kontekstu nie wynika o które słowo chodzi?

O ile w zwykłym tekście nie jest to wielki problem, to w pismach świętych problem robi się fundamentalny. Stary Testament, czy Tora (prawo, albo pouczenie – pięć pierwszych ksiąg, zwanych pięcioksięgiem mojżeszowym z uwagi na przypisywane Mojżeszowi autorstwo, Stary Testament to także 22 księgi prorockie, poetyckie czy historyczne) przez setki lat nie był spisany. Przekazywano go wyłącznie ustnie. Izraelici nie znali jeszcze pisma. Dlatego na przykład Księga Liczb jest tak koszmarnie nudna… Te same treści powtarzano wielokrotnie w różnym kontekście by zminimalizować ryzyko pomyłki. I tak opis plemion Izraela (tu konkretnie mężczyzn zdolnych do walki) powtarza się monotonnie bez ustanku:

Z pokolenia Rubena spisanych zostało czterdzieści sześć tysięcy pięciuset. Synów Symeona pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzystu. Synów Gada czterdzieści pięć tysięcy sześciuset pięćdziesięciu. Synów Judy (od tego plemienia wywodzi się judaizm) siedemdziesiąt cztery tysiące sześciuset. I tak dalej. Kiedy wyruszają – przygotowują się do drogi w liczbie synów Symeona pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzystu. Synów Gada czterdzieści pięć tysięcy sześciuset pięćdziesięciu. Synów Judy (od tego plemienia wywodzi się judaizm) siedemdziesiąt cztery tysiące sześciuset… A potem idą w kolejności synów Symeona pięćdziesiąt dziewięć tysięcy trzystu. Synów Gada czterdzieści pięć tysięcy sześciuset pięćdziesięciu. Synów Judy (od tego plemienia wywodzi się judaizm) siedemdziesiąt cztery tysiące sześciuset…

Ale wreszcie Hebrajczycy wykształcili własny alfabet na bazie aramejskiego (który powstał na bazie fenickiego, który powstał na bazie protosynajskich ideogramów). I zaczęli spisywać Torę. Ale w tym alfabecie nie było ani samogłosek, ani rozróżnienia między dużą i małą literą, ani nawet przerw między wyrazami. Można było zatem na przykład rozpoznać imię Adam w zdaniu wyłącznie wtedy, gdy wiedziało się, że tekst dotyczy Adama (jakiegoś) i że w ogóle jest takie imię. I że ten wyraz to imię właśnie. Bo zdania mogły wyglądać tak:

ZESTEFANEMADAMPOJECHAŁNAWIEŚSPEDZIŁTAMTYDZIEŃIŚWIETNIESIĘBAWIŁ

I teraz – jak w takim zapisie odczytać zdanie:

NIEMAZNAMIBOGATEGO

Czy chodzi o kogoś bogatego, czy też o Boga. A może boga? Sama przerwa między wyrazami zmienia kompletnie znaczenie zdania. A kopiści mylili się. Czasem też umyślnie wprowadzali zmiany do tekstu. Problem stał się poważny po roku 70 naszej ery, po stłumieniu przez Rzym powstania i zburzeniu Świątyni (nigdy już nie odbudowanej). Większość Żydów znalazła się na emigracji (diaspora) i język hebrajski zaczął wychodzić z użycia. Już zresztą za czasów Jezusa powszechnie mówiono po aramejsku, a językiem nauki i kultury była greka. Kultura Żydowska, która nigdy nie była specjalnie bogata, a jej głównym i niemal jedynym nośnikiem była Tora i inne pisma, zaczęła zanikać. A więc i tożsamość żydowska.

Pierwsza kanoniczna wersja Tory została opracowana przez Akibę ben Josefa w pierwszej połowie II wieku naszej ery. Wtedy też podzielono tekst na paragrafy. Ale dopiero między VI a XI wiekiem naszej ery hebrajscy uczeni, biegli w Torze, skupieni w dwóch ośrodkach, przy dwóch szkołach babilońskiej i palestyńskiej, opracowali system oznaczania samogłosek. W różnych miejscach wokół litery dopisuje się kropkę (tekst masorecki, masora – zbiór reguł). Wprowadzili też przerwy między wyrazami. Tym samym ustalili jednolity tekst Tory, który od tamtej pory (za koniec tego procesu uznaje się rok 950) spisuje się pieczołowicie litera po literze, kropka po kropce. Licząc każdą literę, jej miejsce w wierszu i miejsce wiersza w paragrafie.

Ewolucja alfabetu używanego współcześnie w Europie:
1750 PNE – ideogramy protosynajskie.
1000 PNE – pismo fenickie.
750 PNE – greka archaiczna
500 PNE – łacina archaiczna
1 NE – łacina rzymska (alfabet łaciński)